Direnç ve Kondasatörün İç Yapısı

Merhabalar..

Bu yazıda elektroniğin hemen her yerinde kullanılan direnç ve kondansatörün iç yapısına değineceğiz.

Öncelikle dirençden bahsedelim. Direnç herkesin de bildiği üzere elektronik devrede akıma karşı gösterilen engel olarak tanımlanır. Peki neden akım akmaması için elektronik devrede bir eleman kullanalım? Aslında bunun bir çok nedeni var ancak en önemlilerinden biri devrede oluşan yüksek akımdan diğer devre elemanlarını korumaktır. Bu yüzden de hemen her devrede kullanılırlar. Bir çok çeşidi vardır. Kullanım alanlarından dayanıklılıklarına kadar bir çok farklılık gösterirler.

Yapıldıkları maddeye göre 3 çeşit bulunmaktadır.

• Karbon Karışımlı Dirençler
• Tel Sarımlı Dirençler(Taş Dirençler)
• Film Dirençler

Yandaki resimde 3 çeşide de örnek bulunmaktadır. Şimdi bunların iç yapılarına biraz değinelim..

Karbon Karışımlı Dirençler: 

Toz halindeki karbonun dolgu maddesi ve reçineli tutkal ile karışımından üretilirler. Tolerans değerleri yüksek olup eskidikçe direnç değerleri değişir. Direnç değerini karışımındaki karbon oranı belirlemektedir. En fazla kullanılan direnç modelidir.

Film Dirençler:

Bu çeşit dirençler elektrik akımına karşı direnç gösteren bir maddenin seramilk bir çubuğun etrafına kaplanmasıyla elde edilen dirençlerdir. Karbon filmli, metal filmli, metal-oksit filmli, metal-cam karışımı filmli, seramik-metal film dirençler gibi çeşitleri bulunmaktadır. Toleransları çok düşüktür. Karbon karışımlı dirençlere göre daha kararlı çalışırlar. Bu yüzden hassas direnç değeri gereken devrelerde daha çok tercih edilirler.

 Tel Sarımlı Dirençler:

Bu çeşit dirençler krom-nikel, nikel-gümüş, konstantan, tungsten, manganin vb. maddelerden üretilmiş tellerin porselen, bakalit, amyant gibi ısıya dayanıklı olan bir maddenin üzerine sarılması ile üretilen dirençlerdir. Tas dirençler çok güçlüdürler. Bu yüzden yüksek akıma ihtiyacı olan devrelerde kullanılırlar. Ancak geçen akıma göre yüksek ısı yayarlar. Bu yüzden kullandıkları yere yakın ısıdan etkilenen elektronik eleman kullanılmamalıdır.

 

SMD Nedir?

Artık yeni nesil devrelerde yüzey montajlı dirençler(SMD Dirençler) geliştirilmiştir. Tabi bu yüzey montaj teknolojisi sadece dirençlerde değil bir kondansatör, transistör gibi diğer devre elemanlarında da bulunmaktadır. Bu teknoloji devre kartındaki delikler yardımı ile yapılan montaj işleminin delikler olmaksızın yapılan yöntemidir. Devre kartında kapladığı alan bakımından büyük kolaylık sağlarlar.

 

Potansiyometre Nedir?

Son olarak ayarlı dirençler ailesini bir elemanı olan potansiyometreden bahsedip kondansatöre geçeceğiz. Potansiyometre içerisindeki direnç değeri değiştirilebilen devre elemanıdır. Bu dirençler ile gerilim bölme işlemi rahatlıkla yapılabilir. Çevremizdeki bir çok elektronik alette kullanılırlar. Örneğin radyolardaki sesin kapatıp açılma işleminde potansiyometreler kullanılır. Potansiyometreyi çevirdikçe ortadaki bacağı direnç üzerinde gezinir. Böylece direnç değeri değişmiş olur.

 Lineer, logaritmik ve çok turlu potansiyometre olmak üzere 3 çeşittir. Lineer potansiyometreler çevrildikçe değeri doğrusal olarak artıp azalan potansiyometrelerdir. Logaritmik potansiyometreler ise değer doğru orantılı olarak değişmez. Bu potansiyometrelerde artış grafiği logaritmikdir. Yani Başta yavaş artar ancak turun sonlarına doğru hızlıca artmaya başlar.

 

Çok turlu potansiyometreler ise kendi etrafında birden çok tur atabilen potasiyometrelerdir. Hassas ayar gerektiren devrelerde kullanılırlar.

Trimpotlar ve reostalarda değeri değiştirilebilen dirençlere örnektir.

Bunların yanı sıra dirençler sensör yapımında da kullanılırlar. Buna en güzel fotodirençlerdir. Üzerine düşen ışığa göre direnç değeri değişir. Bu özelliğinden faydalanarak gece ışık yanan sokak lambaları geliştirilmiştir.

 

Kondansatör

Kondansatörler devrede yük depo etme işlevi görürler. Bir yalıtkan malzemenin iki iletken arsına sıkıştırılması ile ede edilir. Günlük hayatta çokca karşımıza çıkan kutuplu silindirik şekindeki kondansatörlerin içi şekilde ki gibidir.

Yalıtkan malzeme olarak elektriği iletmeyen maddelerin yanı sıra hava da kullanılabilir. Boyutları ve çalışma gerilimleri depolayabilcekleri yük miktarına bağlıdır.

Kondansatörler 3 şekilde sınıfladırırlar

• Yalıtkan Cinsine Göre
• Kapasite Değerine Göre
• Kutup Durumuna Göre

Yalıtkan Cinsine Göre Kondansatörler

Sınıflandırmada en çok kullanılan çeşittir. Malzemelerin bağıl yalıtkanlık katsayısı ve delinme gerilimleri yalıtkanlıklar arasındaki farklılıkları oluşturur ve bunar kondansatörün özelliklerini belirleyip kullanım alanında çeşitlilik sağlarlar.

Vakumlu, havalı, plastik filmli, mikalı.. şeklinde bir çok çeşidi bulunmaktadır. İç yapıları aynı prensipte olup içerilerinde yalıtkanın cinsi ve depolayabildikleri yük miktarları farklılık gösterir.

Şekilde bazı kondansatörlerin kapasite ve gerilim değerlerini inceleyebilirsiniz.

 

Kapasite Değerine Göre

 Sabit ve Ayarlanabilir olamak üzere 2 çeşittirler. Sabir kondansatörlerin kapasite değerleri üretim aşamasında belirlenir ve değiştirilme imkanı yoktur.

Ayarlanabilir kondansatörler ise içlerindeki hareketli kısımları sayesinde değerleri sonradan değiştirilebilir. Devrede ihtiyaca göre ince ayar yapılabilir. Bu ayarlama işlemi elle, tornavida yardımı ile yada gerilim değişikliği ile olabilir.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kutup Durumuna Göre

Kutuplu ve kutupsuz olmak üzere 2 çeşittirler. Kutupsuz kondansatörler üretim aşamasında kutuplanmamıştır ve bu yüzden devredeki bağlantı şekilde herhangi bir önem taşımaz. Ancak Kutuplu kondansatörler üretim aşamasında artı(+) ve eksi(-) ucu üretimde belirlenmiş olup devreye ters bağlamak ciddi sorunlara sebebiyet verebilir.

 

Kondansatörlerin sınıflandırılması ve iç yapıları da bu şekilde..

Teşekkürler..